Na platformach typu YouTube są tysiące nagrań z akustycznymi bodźcami wykorzystywanymi w celu usprawniania procesów poznawczych. Niezwykle popularne są tzw. binaural beats, czyli synchroniczne dudnienia. W dużym uproszczeniu, taka forma stymulacji mózgu polega na dostarczaniu do każdego z uszu dźwięków tonalnych o różnych częstotliwościach, które na skutek wzajemnego oddziaływania wywołują wrażenie dudnień dwuusznych. Częstotliwości są tak dobrane, by ich różnica odzwierciedlała pożądaną częstotliwość fal mózgu. Ludzie na całym świecie słuchają tak przygotowanych nagrań we własnych domach, gdy się uczą lub gdy wykonują inne aktywności poznawcze.
Przez dwa lata prof. Michał Klichowski i dr Agnieszka Kruszwicka z Wydziału Studiów Edukacyjnych wraz z prof. Andrzejem Wicherem i prof. Romanem Gołębiewskim z Katedry Akustyki Wydziału Fizyki realizowali w naturalnych warunkach eksperyment, który wykazał, że takie formy akustycznej stymulacji mózgu przynoszą odwrotny efekt do zamierzonego – zamiast pomagać w wykonywaniu zadań poznawczych, dramatycznie osłabiają poznawczą efektywność. W ramach tego eksperymentu 1000 osób wykonywało trudne zadania poznawcze we własnym domu, w niektórych przypadkach słuchając określonych dźwięków. Były to różne dźwięki, np. muzyka, szum, ale też właśnie binaural beats. Okazało się, że słuchanie binaural beats istotnie pogarszało wyniki tych zadań. Jest to pierwsze badanie dotyczące wykorzystywania w warunkach domowych binaural beats, potrzebne są więc dalsze prace. Jednak już teraz można stwierdzić, że samodzielne aplikowanie sobie binaural beats może nie tylko nie pomagać, ale też szkodzić. Może to być efekt źle dobranych częstotliwości lub zbyt długiego czasu ekspozycji. Jest także możliwe, że za takim odwróconym efektem binaural beats stoi jakiś neuronalny mechanizm, który nie jest jeszcze poznany. Naukowcy postawili kilka hipotez. Jedna z nich wskazuje, że binaural beats niejako interferują z falami mózgowymi i obniżają ich częstotliwość, przez co aktywność mózgu jest niedostosowana do realizowanego zadania. Druga hipoteza odnosi się do faktu, że większość naszych codziennych zadań poznawczych jest bardzo zróżnicowanych, więc w trakcie ich wykonywania nie jest wskazane modulowanie tylko jednej częstotliwości. Binaural beats tym samym mogą czasowo blokować częstotliwości fal mózgowych, które są właściwe dla wykonania danego fragmentu zadania.
Artykuł z wynikami tego projektu został właśnie opublikowany w czasopiśmie Scientific Reports, jednym z czasopism Nature Portfolio, i jest dostępny pod linkiem: https://www.nature.com/articles/s41598-023-38313-4.pdf.
Jest to pierwsza publikacja stanowiąca efekt współpracy Wydziału Studiów Edukacyjnych z Wydziałem Fizyki w ramach Centrum Neuronauki Poznawczej (https://neuroscience.amu.edu.pl/).
Fot. A. Wykrota